Wat is de invloed van negatieve verwachtingen op pijn?
Negatieve verwachtingen kunnen leiden tot angst en bezorgdheid en dit heeft invloed op onze gezondheid. We noemen dit het nocebo effect. Het is het omgekeerde van een placebo effect. Het placebo effect kennen we allemaal wel, namelijk een positieve verwachting van het effect van een behandeling of een medicijn zonder werkzame stoffen.

Meer hoofdpijngevallen en ook een hoger pijncijfer waren het effect van negatieve informatie die een groep mensen hadden ontvangen tijdens een onderzoek naar dit nocebo effect.

De onderzoekers wilden weten wat de rol was van negatieve verwachtingen op bepaalde biochemische processen en op hoofdpijn. Het onderzoek werd gedaan onder gezonde studenten. Zij werden uitgenodigd een bezoek te brengen aan een onderzoeksproject op een berg op 3500 meter hoogte. Een week vantevoren werd aan 1 persoon verteld dat er mogelijk hoofdpijn zou kunnen ontstaan op deze hoogte. Dit is een bekend risico door het verschil in druk en zuurstof. Het brengt een (biochemisch) proces met het stofje prostaglandine op gang wat op zijn beurt vaatverwijding geeft. Hiervan wordt gedacht dat dit de bekende hoofdpijn geeft op grote hoogte. Ook werd verteld dat aspirine hier goed tegen zou helpen. Deze persoon vertelde dit aan meerdere medestudenten. Dit werd de “nocebo groep” en de anderen, die deze informatie niet hadden gekregen, vormden de “controle groep”. De nocebo groep meldde een beduidend hoger aantal hoofdpijngevallen dan de controlegroep. Ook gaven ze een hogere pijnscore aan; een 6,4 op een schaal van 0=geen pijn tot 10=ondraaglijke pijn, tegenover een gemiddelde 3,9 van de controlegroep. Andere effecten waren een hoger niveau van cortisol, het stress respons hormoon bij de nocebo groep en het specifieke biochemische effect. De bezorgdheid om misschien hoofdpijn te krijgen, gaf stress en daardoor steeg het cortisol niveau. Interessant is dat hoe meer negatieve informatie er vantevoren was uitgewisseld, dus met hoe meer de studenten andere studenten hadden gesproken over de te verwachten hoofdpijn, hoe hoger pijncijfer ze aangaven en hoe sterker de biochemische processen waren! De hoofdpijn lijders werden hierna in beide groepen weer in drieën verdeeld. Een deel kreeg aspirine, een tweede deel een placebo en een derde groep geen behandeling. De aspirine werkte even goed bij de nocebo als de controle groep. De placebo werkte totaal niet bij de controle groep. Ze werkte wel bij de nocebo groep maar niet zo goed als een aspirine. Van degenen die geen behandeling kregen gaf de nocebo groep hogere pijnscores aan dan de controle groep.

Hoe zouden de resultaten zijn als hetzelfde experiment zou worden uitgevoerd op 1500 meter hoogte? Op 1500 meter is het drukverschil te klein om hoofdpijn te veroorzaken. Ook nu was er een groep die negatieve informatie had gekregen (dat er dus wel hoofdpijn op zou kunnen treden door het hoogteverschil) en een controle groep. Bij beide groepen werden maar enkele hoofdpijngevallen aangegeven. Er waren geen veranderingen in de biochemische reacties. Uit dit onderzoek bleek dat als er geen aanleiding voor is, de negatieve informatie geen effect op pijn heeft. De cortisol niveaus waren echter wel gestegen in de nocebo groep. Dit is wederom het effect van angst en bezorgdheid door de negatieve verwachting.

Eén van de conclusies die de onderzoekers trokken is dat de omgeving van een persoon een grote rol speelt in gezondheid. Dit kun je je vast wel voorstellen. Hoe meer mensen een negatieve ervaring hebben met een bepaalde operatie, behandeling of medicijn, des te groter de kans dat je verwacht dat dit wellicht ook bij jou zal gebeuren. Maar dat hoeft natuurlijk helemaal niet!
Hoe vond je bovenstaande informatie? Wat heb je er aan? Ik ben benieuwd.

Marcella Sjollema, oefentherapeut Mensendieck, bekkenoefentherapeut en lid landelijk netwerk chronische pijn.

Bron; Nocebo and placebo modulation of hypobaric hypoxia headache involves the cyclooxygenase-prostaglandins pathway. Van F. Benedetti, J. Durando en S. Vighetti.