Vrijwel alle mensen met chronische pijn hebben ook vermoeidheidsklachten. Hoe komt dit?
Pijn is een gewaarwording die erop gemaakt is je aandacht te vangen. Je onbewuste brein wil dat je iets aan de situatie doet om te pijn te doen ophouden. Dit vraagt veel energie van je. Vaak blijf je lange tijd met de pijn dezelfde activiteiten doen die je voorheen ook deed. Het herstel duurt alleen steeds langer. De pijn neemt waarschijnlijk ook toe. Langzamerhand ontstaat er een steeds groter verschil tussen wat je doet, de belasting, en wat je feitelijk aan kunt, je belastbaarheid.
Waarschuwingssignalen negeren.
Vermoeidheid is, net als pijn, een waarschuwingssignaal van het lichaam. Om het rustiger aan te doen of te stoppen omdat je energievoorraad bijna op is. Als je het signaal vermoeidheid negeert, activeert je brein automatisch de aanmaak van stresshormonen; adrenaline en cortisol. Deze hormonen stellen je in staat om toch een prestatie te leveren wanneer de gewone energievoorraad vrijwel op is.
De nadelen.
De stresshormonen gebruiken energiereserves. Hiervoor worden andere weefsels afgebroken zoals de noodvoorraad energie in de lever en in het spierweefsel. De spieren worden kleiner en dunner. Gelukkig is het mogelijk spierweefsel weer op te bouwen.
Het hormonale stresssysteem kan uitgeput raken. Op den duur wordt er niet meer genoeg cortisol aangemaakt.
De automatisch geactiveerde stresshormonen zorgen ervoor dat je lichaam en geest alert worden. Hierdoor kom je in de vecht-vlucht-verstijf modus. Om te kunnen vechten, vluchten of verstijven moet de spierspanning omhoog, gaat het hart sneller kloppen, gaat de ademhaling versnellen en je gaat sneller denken om instinctieve beslissingen te kunnen nemen. Allemaal heel logisch want je moet snel kunnen reageren, kunnen wegrennen en dan moeten je spieren dus al aangespannen zijn (en die hebben meer zuurstof nodig, vandaar de snellere hartslag en ademhaling). Om zo zuinig mogelijk om te gaan met de energie, gedraag je je zoveel mogelijk op de automatische piloot. Dat kost immers op de korte termijn minder energie dan bewust overwogen gedrag.
Gewoontes.
De neiging om automatisch gedrag te vertonen wanneer de energiereserves bijna op zijn, is bij de meeste mensen met chronische pijn waarschijnlijk één van de aanleidingen voor hun overbelastende gedrag. De mens is een gewoontedier. Gewoontegedrag betekent echter lang niet altijd trouw zijn aan de signalen die je lichaam geeft!
Slechter slapen.
Door pijn gaan mensen vaak slechter slapen omdat het meestal moeilijk is om een lekkere houding te vinden. Of je wordt wakker van de pijn.
Daarnaast is het zo dat als je lang achtereen in de vecht-vlucht-verstijf modus staat, je ’s nachts de slaap moeilijker kunt vatten. Immers ontspanning, een tragere hartslag en een rustige ademhaling zijn ingrediënten voor slaap! Door slechtere kwaliteit of minder slaap herstel je minder goed. Je staat al moe op. Dit heeft ook weer allerlei gevolgen. De belastbaarheid gaat hierdoor nog verder naar beneden. Je komt in een vicieuze cirkel. Je kan steeds minder aan en raakt uitgeput. Dit kan weer als gevolg stemmingsklachten geven zoals depressieve en/of angstgevoelens en het chronisch vermoeid raken.
De energiereserves raken op.
Normaal gesproken hebben we energie genoeg voor de hele dag. Indien nodig hebben we energiereserves die gebruikt kunnen worden voor een piekbelasting. Door alle activiteiten die je onderneemt, neemt de energie af gedurende de dag en deze wordt in de nacht weer aangevuld. Als je iedere dag je reserve energie zou aanspreken en/of onvoldoende bijtankt tijdens de slaap, ontstaat er uitputting.
En nu?
Ik hoop dat je nu beter begrijpt hoe het komt dat chronische pijn en vermoeidheid zo vaak samengaan. Wat kun je er zelf aan doen? Hier ga ik kort op in.
Je energiepeil kun je weer aanvullen door korte (liggende) rustmomenten op de dag te nemen.
Hierdoor kun je steeds weer even opkikkeren, herstellen en bijtanken, je geeft je lichaam en je geest rust.
Ontspan!
Waar haal jij energie uit? Wat vind je leuk om te doen? Reserveer daar tijd voor.
Beweeg! Kies een vorm van bewegen die bij je past. Al begin je met maar enkele minuten. Elke stap in de goede richting is er 1.
Houd een vast ritme aan mbt naar bed gaan en opstaan. Verleg vooral je ritme niet (omdat je toch niet kunt slapen).
Respecteer je grenzen.
Accepteer je pijn en vermoeidheid en ga oplossingsgericht er mee aan de slag ipv ertegen te vechten. Dit is lastig, ik weet het, want dit vraagt ander gedrag van je. Als je echter doorgaat zoals nu, zal er echter waarschijnlijk niks tot weinig veranderen in je situatie, je pijn en vermoeidheid! Daarmee versterk je de angst die je wellicht hebt; gaat dit ooit beter worden?
Oefentherapeuten aangesloten bij het netwerk chronische pijn kunnen jou het beste begeleiden bij dit proces wanneer je hier hulp bij nodig hebt. Het is een landelijk netwerk, er zit vast wel een oefentherapeut bij jou in de buurt! Veel van deze therapeuten zijn ook slaaptherapeut.
Veel succes!
Marcella Sjollema, oefentherapeut Mensendieck.
Bekkenoefentherapeut en slaaptherapeut.
Aangesloten bij het netwerk chronische pijn en artrose netwerk.
Purmerend.